Kazanlarda katranların kaynarmış
Yer altında balıkların oynarmış
On bu dünya kadar ejderhan varmış
Şerbet mi satarsın yılancımısın
Azmi’nin şiirinde bir tanrıtanımazlığın en ince, en açık izleri vardır. Çünkü şaka da olsa, tanrının
yaptığı, ya da yaptığı söylenen bu eylemlerle, yaratma olayları ile. Kur’anda yazılı olan cennetle
cehennemle düpedüz alay etme var ortada.
Alevi Kızılbaş inancının varoluş felsefesine göre Aleviliğin öbür dünya ,ahret inancı ve cennet cehennem inancı yoktur.Yukarıda alevi Kızılbaş ozanlarımızdan Azminin bir nefesi ile örnekledik.Bunun gibi yüzlercesi olan nefeslerde sık sık dillendirilir.
İnancımıza göre bir ödül ve ceza sonucu cennet cehennem düşüncesi görünsede bu islamın öbür dünya cennet cehennemi ile alakası yoktur.Maddi anlamdaki dünya da dillendirilen ahret inancı ,öbür dünya inancı Alevi kzılbaşlarda RUHSAL DÜNYASIDIR. Dolayısıyla ödül ve ceza olan cennet cehennemi alevi Kızılbaş kendi özünde ,iç dünyasında aramaktadır.
Üç nokta erkanında olduğu gibi akılı kimin hizmetine vereceğin kararını verirse yaşamı boyunca kişi cenneti yaşadığı toprağı cennete çevirerek alacaktır.Bu erkanı hatırlamak açısından kısaca anlatalım;
Alevi kızılbaş inancında RAZILIK ve RIZALIK önemlidir.Bu karşılıklı sözleşmeye İKRAR diyoruz.Sözleşmede tarafları birleştirenin rızalık olduğuna göre Hakk meydanında alınmış ikrar ile verilmiş rızalık HAKK katında geçerlilik kazanmış demektir. İkrar gerçeklikten sonra talip talep eden kişi demektir.Üç kötü şeyi terk edecek ,üç iyi şeyi kabul edecek.
Üç terk ; kötü düşünce ,kötü söz, kötü işin sahibi olunmayacak bunların bireyin öz benliğini dara çekmesi ile de ilgilidir.
Üç kabul ise ;iyi düşünce ,iyi söz ,iyi iştir.Bu üç şeyi başaranlar toplum içinde ki nefslerini terk etmişlerdir.Şunu da söylemek gerekir ki nefsleri öldürmüyoruz onları olgunlaştırıyor eğitiyoruz. Böylelikle bireyi kendi toplumsal yaşamında özgürleşiyor ve bu zenginliğini toplumsal yaşama aktarabiliyor.Toplumsal yaşam da kendi özgürlüğünü bireyin özgürlüğüne katarak RIZALIK ŞEHRİ nin dinamikleri ana kaynağını oluşturan öz ortaya çıkmış olur.
Alevi kızılbaş erkanında üç nokta erkanı İYİ birinci noktayı ,KÖTÜ ikinci noktayı üçüncü nokta ise AKIL oluşturmaktadır. İyilik ve kötülük noktasının çarpışması ile akıl noktası doğuyor.Çünkü her iki noktada akılı kendi hizmetine almaya çalışıyor.Kişi aklını iyinin hizmetine verirse kötülük dışarda kalıyor ve böylece kişi kendi içinde ki yolculuğuna nefsleri rahatlıkla eğiterek ,olgunlaştırarak yoluna devam ediyor.
Dolayısıyla akıl dediğimiz olgu iyi ile kötü arasında ki mücadeleden doğar.Her insan da aklı kendi hizmetine almayı ister.İyinin hizmetine almış ise iyiye güzele doğruya aydınlığa hizmet eder. Kötülüğün emrinde ise nefsi onu esir almış ve istediği gibi kişiyi kötü işe kötü söze kötü düşünceye sevk edecektir.Alevi kızılbaş inançta kötü olan sonuçtan çok o sonucu doğuran anlayışın yok edilmesi esas alır.İnsan öldürme insanı kötüye yönelten anlayışı öldür .O anlayış yaşıyorsa toplumu kuşatmışsa bu fiillerin yaratıcısı olan maddi manevi olgu ortadan kalkmadıkça kötü nokta her zaman kazanacaktır.
O zaman yapmamız gereken iyi ve kötünün kavgasında tarafsız olmamalıyız.İkrar verdiğimiz andan itibaren tarafımızı seçmiş olur.Bu yüzden birey kendi öz darı aynı zamanda toplumun öz darı demektir.Birey sadece kendi öz darında kötü ile savaşmayacaktır. Kendi dışında da bunu sürdürecektir.
Yukardaki erkanı yaşamına uyguladığı takdirde İKRAR a bağlı olup yaşam sürmüşse o can BEDENİ CENNETTEDİR.Yok eğer can bedenin kölesi olmuş ise ,yani NEFSin tutsağı haline gelmiş ise bu can bu bedende CEHENNEMDEDİR.Beden canın elbisesidir. O zaman o bedende kabir azabı çekmektedir.O bedenin içinde ki can ikrarsızlık ve ve imansızlığının bedelini ödüyor demektir.
Değerli canlar dikkat ederseniz alevi Kızılbaş inancında cennet cehennem bu dünyalıdır.İslam teolojisine göre ise öbür dünyalıdır.
Ayetlerle de desteklenen İslam anlayışındaKİ cennet cehennem Ali imran106 , Araf 41 ,İbrahim 16,Hicr44 ayetleri öbür dünya anlayışına göre kişi cehennem de ise sonsuzadek ,cennette ise sonsuzadek orada kalacaktır.
Alevi Kızılbaş inancında ceza kavramı yoktur.Onun yerine ARINMA esastır.Çünkü bu yaklaşım Kızılbaşlığa göre nefsin olgunlaştırılmasıyla özünde eğitime ve içselliğinin kapılarını açacak kodları vermek ;onu bu kötü duruma düşüren koşulları ortadan kaldırmak ile dört kapı kırk makama doğru yönlendirmektir.Hakka uğurlama erkanlarımız bunun en çarpıcı örneğini oluşturuyor.Hakka göçen can için söylediklerimizi her canın düşünmesi dileği ile aşk olsun.

Sosyolog ;İbrahim Ergin