Mayıs ayında enflasyon yıllık bazda yüzde 11,39 oldu
Türkiye İstatistik Kurumu, verilerine göre tüketici fiyat endeksi yıllık yüzde 11,39; aylık yüzde 1,36 arttı. İktisatçı profesörler Veysel Ulusoy ve Aziz Konukman verileri Evrensel’e değerlendirdi.
Semt pazarında alışveriş yapmaya çalışanlar, solda eli boş bir erkek, ortada elinde pazar arabası olan kadın, sağda sebze seçen erkek

ANASAYFA EKONOMİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), mayıs ayı enflasyon verilerini açıkladı. Verilere göre tüketici fiyat endeksinde (TÜFE) 2020 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 1,36; bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 4,57; bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 11,39 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 12,10 artış gerçekleşti.

Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 3,74 ile eğlence ve kültür, yüzde 6,69 ile ulaştırma ve yüzde 7,68 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 21,41 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 20,86 ile çeşitli mal ve hizmetler ve yüzde 14,45 ile konut oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Mayıs ayında azalış gösteren ana grup olmadı. En az artış gösteren gruplar ise yüzde 0,16 ile lokanta ve oteller, yüzde 0,22 ile sağlık ve yüzde 0,24 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Buna karşılık, ana harcama grupları itibarıyla 2020 yılı Mayıs ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 6,85 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 3,30 ile ulaştırma ve yüzde 1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu.

Mayıs 2020’de, endekste kapsanan 418 maddeden, 66 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 70 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı. 282 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

ZAM ŞAMPİYONU ÇİLEK
Mayıs ayının zam şampiyonu yüzde 40,87’lik fiyat artışıyla çilek oldu. Çileği yüzde yüzde 27,19 ile havuç, yüzde 13,29 ile elma takip etti.

DOLAR ENFLASYON SONRASI YÜKSELİŞE GEÇTİ
Güne 6,70 seviyesinden başlayan dolar/TL ise mayıs enflasyon verisinin beklentilerin üzerinde gelmesi sonrası 6,72’yi aştı.

YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYATLARI AYLIK YÜZDE 1,54 ARTTI
TÜİK verilerine göre, yurt içi üretici fiyatları mayıs ayında yüzde 1,54 yükseldi ve yıllık üretici enflasyonu ise yüzde 5,53 olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyatları yılın ilk beş ayında yüzde 6,15 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 9,14 yükseldi.

Sanayinin dört ana sektöründen imalatta fiyatlar yıllık yüzde 4,98 arttı. Fiyatlarda yıllık değişimler; madencilik ve taşocakçılığında yüzde 3,63, imalatta yüzde 4,98, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 14,49, su temininde yüzde 6,61 artış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının yıllık fiyat değişimleri; ara malında yüzde 6,09, dayanıklı tüketim malında yüzde 14,90, dayanıksız tüketim malında yüzde 9,01 ve sermaye malında yüzde 10,27 artış, enerjide yüzde 11,92 azalış olarak gerçekleşti.

Sanayinin dört ana sektöründe fiyatlar imalatta aylık yüzde 1,62 arttı. Sanayinin dört sektörünün aylık fiyat değişimleri; madencilik ve taşocakçılığında yüzde 1,74 azalış, imalatta yüzde 1,62, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 2,46 artış, su temininde yüzde 0,61 azalış olarak gerçekleşti.

Ana sanayi gruplarının aylık fiyat değişimleri; ara malında yüzde 1,52, dayanıklı tüketim malında yüzde 2,44, dayanıksız tüketim malında yüzde 1,45, enerjide yüzde 1,73, sermaye malında yüzde 1,34 artış olarak gerçekleşti.

Fiyatlarda yıllık en fazla azalış; yüzde 61,57 ile ham petrol ve doğal gaz, yüzde 51,27 ile kok ve rafine petrol ürünleri olarak gerçekleşti.

Buna karşılık fiyatların en çok arttığı sektörler yüzde 23,24 ile metal cevherleri, yüzde 22,38 ile tütün ürünleri, yüzde 20,55 ile diğer mamul eşyalar oldu.

Aylık en fazla azalış; yüzde 32,31 ile ham petrol ve doğal gaz ürünleri, yüzde 1,56 ile deri ve ilgili ürünler, yüzde 0,61 ile suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması olarak gerçekleşti.

Buna karşılık fiyatlar kok ve rafine petrol ürünlerinde yüzde 4,93, kağıt ve kağıt ürünlerinde yüzde 4,54, basım ve kayıt hizmetlerinde yüzde 3,57 yükseldi.

“RAKAMLARDA KORONA ETKİSİ YOK”
Enflasyon rakamlarını Evrensel’e değerlendiren İktisatçı Prof. Dr. Veysel Ulusoy, “Bize sunulan verilerde bir önceki yılın ayına göre mayıs 2020’de enflasyon oranı yüzde 11,39 oldu. Yani fiyatlar genel seviyesi ortalama bu oranda arttı. Mayıs ayı sonu itibariyle Kovid-19 salgınının yaklaşık 3 aylık bir etkisinin fiyatlara yansımasını beklerken bunun son üç ayın enflasyonuna etki etmediğini belirtmek yanlış olmaz” dedi. Bunun doğal olmayan bir sonuç olduğunu söyleyen Ulusoy şöyle konuştu: “Zira küresel kapsamda bile küçük bir karşılaştırma yaptığımızda imalat sanayinden tarıma, tüm ürünlerde ‘dünya enflasyonunun’ yükseldiğini görmekteyiz. Diğer taraftan, verilerin gerçeği yansıtmaktan uzak olduğu fikrinin hem ekonomistler hem de halk tarafından daha yoğun bir şekilde ortaya çıkmaya başladığı bir süreci izliyoruz. Döviz kurunun, faiz oranının ve fiyatların aynı anda kontrol edilme politikasının uygulandığı bu ortamda verilerin halkın hissettiği ve gördüğü ile arasında mesafenin oluşması kaçınılmaz bir sonuçtur. Bunun açık nedeni ise, düğmeye basılarak indirilen faiz oranlarının yapay seyri, diğer anlamıyla yatırımları etkilememesi sonucuyla üretimdeki darlığın fiyatlara yansımasının engellenemeyeceği gerçeğidir. Buna ek olarak ekonomimizdeki enflasyonun temel kaynaklarından olan maliyet enflasyonunun varlığı da sunulan verilerde istatistiki olarak bir yetersizlik olduğu gerçeğini ortaya çıkarıyor.”

VERİLERİN KALİTESİ SORGULANIYOR
“Kriz veya daha moda terimle türbülans dönemlerinde ortalama enflasyon oranı ile yıldan yıla aynı dönemde sunulan veriler arasında fark oldukça açılır” diyen Ulusoy, “Ortalama enflasyon oranı her zaman yıllık enflasyonun çok üstünde gerçekleşir. Özellikle de, döviz kuru etkili girdi maliyetlerin üretime ani etkisi bunda etkili olmaktadır. Son dönemde bunun yaşadığımız iki(z) krize rağmen birbirine yaklaştığını görmekteyiz. Bu ise istatistiki testlerde verilerin kalitesini sorgulatır bir ortam yaratıyor” dedi.

“SORU İŞARETLERİ VAR”
Ekonomist Prof. Dr. Aziz Konukman, enflasyon artışında iki önemli noktaya dikkat çekti. Konukman, “Yüzde 6,85’le giyim ve ayakkabı, yüzde 3,30’la ulaştırmada yüksek artışlar olmuş. Salgın sebebiyle evde olduğumuz bir süreçte bu kalemlerdeki artış soru işareti yaratıyor” dedi.

Devletin dolaylı vergiler nedeniyle yönlendirdiği fiyatlar dışarıda tutulduğunda enflasyonun daha düşük olduğunu belirten Konukman, “Alkollü içecekler, tütün, altın, işlenmemiş gıda gibi ürünlerdeki dolaylı vergilerle enflasyon normalin üzerinde oluyor. Zira yönlendirilen fiyatlar hariç tutulduğunda enflasyon geçen yılın mayıs ayına göre yüzde 9,69, yıllık ortalamada yüzde 10,35 oluyor. Yaklaşık 2 puan bir farkla karşılaşıyoruz” dedi.

Rakamlara bakıldığında bir maliyet baskısının görülmediğini belirten Konukman, ham petrol fiyatlarının çok düşmesi nedeniyle suni bir durum olduğunu söyledi. Konukman, petrol fiyatlarının yükselmesiyle birlikte bunun tüketici fiyatlarını arttıracağını ve önümüzdeki aylarda enflasyona da yansıyacağını dile getirdi. (EKONOMİ SERVİSİ)